در تبلیغات اسلامی در محنور مهم وجود دارند که عبارتند از مبلغ؛ مخاطب، معارف تبلیغی در هر یک از این امور شرایط خاصی برای توفیق در ابلاغ ضروری است و بی‏توجه‏ای به این مقدمات و شرایط باعث ناکامی است.

بایسته‏های مبلّغ

در این بخش به‏طور گذرا به مهم‏ترین ویژگی‏هایی که رعایت آن بر مبلِّغ لازم است اشاره می‏کنیم.

اخــلاص

اخلاص در عمل و زدودن زنگارها از «نیت» شرط موفقیت در هرکاری است. از پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله چنین نقل شده است:

«انماالاعمال بالنیات و انما لکل امری‏ءٍ مانوی، فمن کان هجرته الی‏اللّه و رسوله فهجرته الی‏اللّه‏ و رسوله و من کان هجرته الی دنیا یصبها اوامرئة ینکحها فهجرته الی ماهاجرالید.»1

آفت تبلیغ، توجه به مادیات و «هجرت تبلیغی» با انگیزه کسب دنیا و معاش است. اگر مبلغ علامه روزگار باشد اگر دانش خود را با «نیت خالص» نشر ندهد و به صورت «متاعی» نرخ‏گذاری کند به مانند زاهدی است که زهدش را می‏فروشد.

خرمنی گِرد کرد و پاک بسوخت هرکه پرهیز و عِلم و زهد فروخت

البته منافاتی بین اخلاص و کسب روزی نیست. همانند کسی که گندم را برای گندم می‏کارد و کاح نیز به دست می‏آورد.2

تواضع علمی<\/h1>

حضرت علی علیه‏السلام شخصی را موعظه فرمودند که:

«... و لایستحیی اذا سئل عمالایعلم ان یقول: لااعلم...» یعنی هرگاه از چیزی که نمی‏داند اگر مورد پرسش قرار گرفت، از گفتن نمی‏دانم حیا نورزد.

هرگاه از تو درباره چیزی که آن را نمی‏دانی، به سؤال کردند، از گفتن نمی‏دانم شرمگین مباش.

قرآن مجید نیز فرموده:

«و من لم یحکم بما انزل اللّه‏ فاولئک هم‏الکافرونَ... فاولئک هم‏الظالمونَ... فاولئک هم‏الفاسقونَ.»3

سخنی که از روی آگاهی نباشد بر روی مخاطبین اثر نامطلوبی خواهد داشت، و بر گوینده است که از مخاطبین رفع اشتباه کند.

باید که به گفتن دهن از هم نگشایی4 تا نیک ندانی که سخن عین صوابست