گروه اندیشه: «بررسی و تحلیل مباحث علوم قرآنی در تفسیر نمونه» عنوان یکی از پایان‌نامه‌های مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم است که در بخش دانشگاهی نمایشگاه قرآن عرضه شده است.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، این پایان‌نامه با راهنمایی حجت‌‌الاسلام و المسلمین دکتر «غلامحسین اعرابی» و مشاوره حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر «علی احمد ناصح»، با نگارش و تدوین «سیدمجتبی قرشی» در سال 84 در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم دفاع شده است.

موضوع تحقیق حاضر، بررسی مباحث علوم قرآنی در تفسیر نمونه و هدف آن برجسته ساختن دیدگاههای مفسر در این علوم است. گستردگی این تفسیر و محدودیت‌های نگارش پایان‌نامه، نگارنده را ناگزیر ساخته است تا به مباحث عمده عناوین اصلی این موضوع بپردازد.

کتب مورد بررسی از معتبرترین منابع لغوی و قرآنی بوده است تا در پرتو آن دقیق‌‌ترین معنای لغوی از جهت ریشه‌شناسی لغت و مطمئن‌ترین تعاریف واژگانی قرآنی مشخص و دیدگاه شیعه در هر یک از موضوعات پژوهش به دست آمده و گزینش شود.

در آغاز با نگاهی به طرح کلی تحقیق و تعریف علوم قرآنی و معرفی تفسیر نمونه به بیان هدف و پیشینه تحقیق و مفهوم‌شناسی وحی پرداخته‌ شده و این واژه در لغت و قرآن و سنت مورد بررسی واقع و ابعاد زمانی و مکانی و امکان آن نسبت به غیر انبیا تشریح و وحی نبوی و محمدی و جایگاه وحیانی قرآن و نفوذناپذیری آن با نقد افسانه‌های «ورقه بن نوفل» و «غرانیق» تبیین شده و درباره کاتبان وحی و زبان وحی نیز سخن گفته شده است.

درباره نزول و تعریف آن و اقسام و مراحل و علل و آثار هر یک و آغاز و پایان و مدت نزول و فترت آن بحث شده و اژه‌های تنزیل و تأویل در لغت و قرآن و هم‌چنین درباره نشانه‌گذاری قرآن و رسم‌الخط آن و تعریف آیه و سوره نیز مطالبی بیان شده است.

در فصلی دیگر به بیان ابعاد موضوع کیفیت جمع‌آوری قرآن و دلائل عقلی و نقلی آن از دیدگاه شیعه و سنی پرداخته شده و دیدگاه مخالفین نیز تشریح و نظر مفسر درباره مصحف امام علی (ع) و نظم آیات قرآنی بیان و عاملین جمع‌آوری قرآن نیز معرفی شده‌اند.

نسخ در قرآن مبحث دیگری است که تعریف آن و حقیقت و هدف و اقسام آن تبیین و مخالفان آن معرفی و فرق آن با «بدا» تشریح و موارد آن به‌صورت مبسوط ذکر شده و دیدگاه مفسر در موضوعات مختلف مورد نقد قرار گرفته است.

عناوین محکم و متشابه و تعاریف هر یک در لغت و اصطلاح قرآنی بررسی و تحلیل و علت وجود آیات متشابه و روش فهم آن، تبیین شده و نمونه‌هایی از آیات متشابه ذکر و حروف مقطعه تشریح و دیدگاه‌های مختلفی که درباره آن ابراز شده، بیان شده است.

فلسفه اعجاز قرآن و دلائل آن و ابعاد مختلف اعجاز از نظر لفظی و محتوایی و علمی و تاریخی، یکی دیگر از مباحث مورد بررسی است.

در فصل پایانی، مصونیت قرآن از تحریف با تبیین موضوع و ذکر اقسام آن و بیان دیدگاه مشهور آغاز و با تشریح دلائل عدم تحریف از منظر قرآن و روایات و عقل ادامه و با نگاهی به کتاب «فصل‌الخطاب» و نقد تفسیر پایان یافته است.